Ashıs aymağı
| Аскизский район | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Асхыс аймағы Аскизский район | |||||
 | |||||
|
|||||
| 53°08′ şm. e. 90°32′ ş. u.HGYO | |||||
| Ölkə | Rusiya Federasiyası, Xakasiya | ||||
| Tabesində | Xakasiya | ||||
| Başçı | Abrek Çeltıgmaşev[1] | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Əsası qoyulub | 1924 30 mart | ||||
| Sahəsi | 8201.14 km² | ||||
| Mərkəzin hündürlüyü | 964 m | ||||
| Saat qurşağı | |||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi | 39.102 nəfər | ||||
| Digər | |||||
| askiz.org | |||||
|
| |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
![Bayraq[d]](/wiki/Fayl:Flag_of_Askizsky_rayon_(Khakassia).png)
.svg)
Ashıs aymağı (xakasca: Асхыс аймағы / Ashıs aymağı) — Rusiya Federasiyasının Xakasiya Respublikasında rayon səviyyəsində adminstrativ orqan. Mərkəzi Ashis kəndidir. Kəndin əhalisinin sayı 7267 nəfərdir.[2]
Sözün kökü
[redaktə | mənbəni redaktə et]Adını mərkəzin yaxınlığındakı Ashis çayından alamqdadır.
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ashis aymağı 30 mart 1924-cü il tarixində Ashis və Ust-Yesinskoy adminstrativ orqanları əsasında qurulmuşdur. Özündə 10-a qədər məskunlaşma ərazilərini birləşdirir.
Coğrafiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Xakas-Minusinsk hövzəsinin cənub-şərqində yerləşən Ashis aymağı Bey, Ust-Abakan, Taştıb bölgələri və Kemerovo oblastı ilə əhatə olunmuşdur. Sahəsi 8201.14 km²-dir. Aid olduğu muxtar respublikada sahəsinə görə IV yerdə yerləşir.
Sahə Xakass-Minusinsk çökəkliyinin cənub-şərq hissəsində yerləşir. Beysk, Ust-Abakan, Xakasiyanın Tashtyp rayonları və Kemerovo bölgəsi ilə həmsərhəddir.
Sahəsi 8201.14 km². Sahə təpəli bir düzənlikdə, cənub və cənub-qərb hissələrində dağlar, yaylalar var. Ərazinin relyefinə görə, bölgə iki təbii zonaya aiddir: Xakass-Minusinsk çökəkliyi və Kuznetsk Alatau dağları. Çöl hissəsi Priabakan vadisi-çöl və Priabakan aşağı dağ-çöl zonalarına bölünür.
Abakan çayı buradan axır, bölgənin təbii cənub-şərq sərhədi. Çox sudan, sürətli bir cərəyanla dolama kanalına malikdir, çox sayda qol, filial və ağsaqqal meydana gətirir. Ümumilikdə, ümumi uzunluğu 1112 km olan 39-a yaxın çay axır. Əskiz çayı Abakan çayının ən böyük qollarından biridir, uzunluğu 124 km-dir.
Əsgər bölgəsinin bənzərsiz təbii abidələri Xankul və Balankül gölləridir.
İqlimi kəskin kontinentaldır. Hava istiliyində və yağışda kəskin dalğalanmalar xarakterikdir. İyulun orta temperaturu + 19 °C, yanvar January20 °C-dir. Şaxtasız dövr 80 ilə 120 günə qədər davam edir. İllik yağıntı 250 ilə 780 mm arasında dəyişir. Cənub-qərb küləkləri üstünlük təşkil edir. Aprel və May aylarında demək olar ki, hər il 17–20 m / s sürətə çatan böyük güclü küləklər müşahidə olunur. Qış oktyabrın sonu — noyabrın əvvəlində qurulur.
Ərazi meşə və torpaq ehtiyatları, müxtəlif mineral ehtiyatlarla zəngindir. Rayon respublikanın kənd təsərrüfatına yararlı torpaqlarının 8,9% -ni və kənd əhalisinin 20,8% -ni təşkil edir.
Əhalisi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Əhalinin son siyahıyaalınmasına görə burada yaşayanların sayı 39.102 nəfərdir. Bu siyahəyaalma 2015-ci ildə baş tutmuşdur.
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "Челтыгмашев Абрек Васильевич". www.askiz.org. 16 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Выбраны лучшие студенты-статистики России". www.gks.ru. 2020-06-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.